"نورن ها"، آجرهای ساخت سیستم عصبی

نورون (سلول عصبی)

شبکه های مغزی و کل سیستم عصبی، با کمک سلول های عصبی معنا پیدا می کنن. در واقع سلول هایی که مغز، نخاع و اعصاب محیطی را بوجود میارن؛ "سلول عصبی" یا "نورون" نامیده میشن.

چون نورون ها هم، سلول هستن، اندامک هایی که یک سلول معمولی داره رو دارن. مثل هسته، هستک، میتوکندری، غشا، سیتوپلاسم و... ؛ اما نورون ها علاوه بر این اندامک ها ویژگی هایی

منحصر به خود شون رو هم دارن. هر نورون متشکل از این سه بخشه:

1.جسم سلولی(body)

2.دندریت(dendrite)

3.آکسون(axon)

البته صرفاً شرط نورون بودن داشتن این سه بخش نیست. چون هستن نورون هایی که

حداقل یکی از این سه بخش رو نداشته باشن؛ مثل سلول آماکرین که توی چشم و پشت سلول های گانگلیونی قرار داره. اگر بخوایم یه تعریف برای نورون ها بگیم، این تعریف،

تعریف بدی نیست:

"نورون: سلولی است که پیام هایی را توسط محرک و یا سلولی دیگر دریافت میکند، در طول غشا هدایت میکند و در نهایت به سلولی(چه سلول عصبی و چه سلولی دیگر) منتقل میکند."

**به هدایت شدن پیام ها در طول غشا، پتانسیل عمل گفته میشود. در پست های آینده بیشتر به توضیح پتانسیل عمل خواهیم پرداخت.**

حالا بریم برای تعریف اون سه بخش، یعنی جسم سلولی، دندریت و آکسون:

1.جسم سلولی یا Body

جسم سلولی، تنه و مرکز نورون محسوب میشه. جسم سلولیِ هر نورون بین دندریت و آکسون

قرار داره و پیام های دریافتیش رو که از دندریت میگیره، بعد از پردازش، به آکسون منتقل میکنه.

جسم سلولی نورون ها جاییه که بیشتر اندامک های مورد نیاز سلول رو تو خودش جا داده. آکسون

و دندریت از همین بخش سلول عصبی منشعب میشن.

به جسم سلولی، سوما(soma) یا پریکاریون هم میگویند.

2.دندریت یا Dendrite

میشه گفت که "دندریت" اولین بخش نورونه و کارش اینه که پیام های عصبی رو دریافت کنه. پیام هایی که یک دندریت دریافت میکنه میتونن از سلول های دیگه صادر شده باشن و یا حاصل تاثیر

یک محرک بر نورون باشن.

نورون های مختلف بسته به وظایفی که دارن دندریت هایشان متفاوتند. مثلا سلول های پورکنژ

مخچه که پیام های زیادی رو باید دریافت کنن، دندریت های زیادی دارند که مثل یه درخت

دندریتی شده. دندریت ها پس از دریافت پیام، اونو به جسم سلولی منتقل میکنن.

بر روی دندریت ها همچنین خار های دندریتی وجود دارد که محل مناسبی برای تشکیل یک

سیناپس(پیوندگاه) است.

3.آکسون یا Axon

آکسون، معمولاً طولانی ترین بخش نورون است. البته گفتم معمولاً چون در بعضی از نورونها که

پیام های زیادی دریافت میکنن، مثل نورونهای حسی، دندریت ها از آکسون ها بلندترن. کار اصلی

آکسون ها اینه که پیام هایی که از جسم سلولی دریافت میکنند رو به فضای سیناپسی منتقل کنن.

آکسون های برخی از سلول های عصبی با پوششی به اسم "غلاف میلین" پوشیده شده است. غلاف میلین(myelin) که عمدتا از جنس چربی(فسفولیپید) است دور آکسون ها را میپوشونه و در واقع

اونا رو عایق بندی می کنه. میلین همچنین باعث میشه که پیام ها در طول آکسون سریع تر حرکت

کنن. البته میلین پوششی یکپارچه نیست؛ بلکه تیکه تیکه هست. بخشی از آکسون که در بین هر

دو تیکه از غلاف میلین قرار داره، بدون پوششه؛ که به این بخش "گره رانویه" گفته میشود.

در نورون هایی که پوشش میلین وجود داره؛ پتانسیل عمل در طول آکسون می تونه با سرعت

100 متر بر ثانیه جریان داشته باشه.